Konstitutsiya – har qanday demokratik davlatning huquqiy tizimidagi eng oliy va asosiy hujjat hisoblanadi. U nafaqat davlatning oliy yuridik hujjati, balki jamiyatning siyosiy tuzilishi, inson huquqlari va demokratik boshqaruvning asosini belgilab beruvchi ijtimoiy kelishuvdir.

Konstitutsiya davlat hokimiyatini amalga oshirishdagi tamoyillarni belgilab beradi va fuqarolarning huquq hamda erkinliklarini kafolatlaydi. Konstitutsiya tushunchasining ilmiy asosini anglash uning mazmun-mohiyatini, vazifalarini va zamonaviy davlatchilikdagi rolini to‘liq idrok etish imkonini beradi.

“Konstitutsiya” atamasi lotincha “constitutio” so‘zidan olingan bo‘lib, “tashkil etish”, “belgilab qo‘yish”, “tartibga solish”, “qurilish” ma’nolarini anglatadi. Bu tushuncha keyinchalik davlat tuzilishi, hokimiyatni tashkil etish, jamiyatni boshqarish tizimi kabi keng ma’noda qo‘llanila boshlagan.

Konstitutsiya nafaqat yuridik hujjat, balki siyosiy, ma’naviy va falsafiy qimmatga ega ijtimoiy kelishuvdir. U o‘zbek davlatchiligining hozirgi bosqichdagi qiyofasini belgilab beradi.

Davlatimiz mustaqillikka erishgach, o‘z-o‘zidan yangi huquqiy asosga ehtiyoj paydo bo‘ldi. Shu sababli Konstitutsiya qabul qilish davlatning siyosiy va huquqiy barqarorligini ta’minlovchi eng muhim vazifaga aylandi.

O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi davlat mustaqilligi va demokratik rivojlanishning asosiy kafolati sifatida 1992-yilda qabul qilingan vaqtda u o‘zining zamonaviyligi, insonparvarligi va xalqchilligi bilan ajralib turgan bo‘lsa, 2023-yildagi konstitutsiyaviy islohotlar uni yangi bosqichga ko‘tardi.

O‘zbekiston 2023-yil 30-aprel kuni xalq referendumi orqali qabul qilingan yangi tahrirdagi Konstitutsiyasi bilan o‘z davlatchilik taraqqiyotida katta muvaffaqiyatga erishdi. Yangi tahrirdagi Konstitutsiya nafaqat huquqiy islohotlarni, balki mamlakatning siyosiy-ijtimoiy rivojlanish modelini tubdan o‘zgartirdi. 2017-yildan boshlangan demokratik islohotlar, inson huquqlari ustuvorligi, ijtimoiy himoya, iqtisodiy modernizatsiya va fuqarolik jamiyatini barpo etish kabi keng ko‘lamli maqsadlar mazkur konstitutsiyaviy islohotni hayotiy zaruratga aylantirdi.

Yangi O‘zbekiston konsepsiyasi mamlakatdagi ochiqlik va oshkoralik, huquqiy islohotlar, inson huquqlarini himoya qilish, iqtisodiy modernizatsiya, mahalla va fuqarolik jamiyatini kuchaytirish kabi yo‘nalishlarni o‘zida mujassam etdi. Bu jarayonlar amaldagi Konstitutsiyadagi qator normalarni qayta ko‘rib chiqishni talab qildi.

Jumladan, yangi tahrirdagi Konstitutsiyada “inson – jamiyat – davlat” tamoyili birinchi marta qonun darajasida mustahkamlandi, mehnat, ta’lim, tibbiyot, uy-joy va ijtimoiy huquqlar yangi bosqichda kafolatlandi. Prezident, parlament, sud va mahalliy boshqaruv tizimlari o‘rtasidagi muvozanat zamonaviy talablarga mos holda qayta belgilab chiqildi.

Muxtasar aytganda, 2023-yilda qabul qilingan yangi tahrirdagi Konstitutsiya – Yangi O‘zbekistonning huquqiy xaritasi, xalq irodasi va milliy rivojlanish strategiyasining konstitutsiyaviy ifodasidir. U inson huquqlari va erkinliklarini mutlaq ustuvor qiymat sifatida belgilaydi, ijtimoiy davlat modelini mustahkamlaydi, sud mustaqilligi va huquqiy kafolatlarni ta’minlaydi, parlament va hukumat o‘rtasidagi muvozanatni qayta shakllantiradi, fuqarolik jamiyati, mahalla instituti va nodavlat sektorni rivojlantirishga xizmat qiladi, zamonaviy, ochiq, raqobatbardosh iqtisodiyot uchun huquqiy asos yaratadi.

Musajon KARIMOV,

Inson huquqlari bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi

Milliy markazi Jismoniy va yuridik shaxslarning

murojaatlari bilan ishlash bo‘limi bosh mutaxassisi